Antropologo y Historiado, Blanca De Lima ta indica:
*Retiro di Dutch West India Company a habri porta pa nan entrada
ORANJESTAD (AAN): Den un articulo cu DIARIO a publica diamars a elabora riba un entrevista cu e antropologo y historiado Blanca De Lima, kende a haci un investigacion hopi interesante tocante e yegada di e prome Sefarditanan na Aruba.
Parti di su investigacion, un resumen, a keda publica den e revista Brasilero 'Arquivo Maaravi' (Revista Digital de Estudos Judaicos da UFMG) cu e titulo Sefarditas en Aruba: al rescate de una historia (XVIII-XIX).
- Blanca De Lima Urdaneta ta un Historiado y Antropologo Social Venezolano/Spaño cu un trayectoria profesional di elogia.
Siguiendo cu e entrevista cu Blanca De Lima tocante e investigacion riba e Sefarditanan na Aruba, el a indica cu despues di a compila suficiente documento y informacion, cu el a obtene entre otro di Archivo Nacional Aruba y for di Iglesia Catolico, el a cuminsa skirbi den un forma cronologico caminda e ta menciona e prome famia Sefardita cu a bin biba na Aruba, esta famia Maduro (Levy Maduro).
El a bisa cu esaki no tabata un famia di comerciantenan mes. Nan a wordo faboreci cu un pida tereno aki na Aruba y nan tabatin un cunucu cu cabrito, burico, entre otro, pa abastecimento di e famia. na final di siglo 19 (XIX) ora cu e gran crisis a surgi entre Hulanda, Francia, Inglatera y a inicia e guera entre e potencianan pa e control di e islanan.
Cu e retiro di Dutch West India Company (cu tabatin e control di e islanan) a habri un espacio pa e yegada di personanan nobo na Aruba, cu tabata huy for di diferente sorto di circunstancia den nan paisnan di origen.
Por ehempel, e Haitianonan cu a huy for di e Guera Civil di Independencia Haitiano, e Venezolanonan cu tabata huy for di e inestabilidadnan periodico na nan pais, mescos cu e Colombianonan, el a menciona, banda di esnan cu a bin pa motibo di relacionnan comercial.
E prome Sefarditanan cu a yega Aruba na final di siglo 18, inicio di siglo 19 a bin pa motibonan comercial. Nan a probecha di e 'buraco' cu a nifica e retiro di Dutch West India Company, cu tabatin prohibi pa por a biba na Aruba no mas cu cierto cantidad di persona.
Den e bashi ey, e Sefarditanan a probecha y a bin establece na Aruba. Nan a realisa diferente actividad economico, comercio legal y di contrabando, cu tabata existente caba, entre e islanan ABC, den region Caribe y bisindario manera Venezuela y Colombia, De Lima a señala.
E Sefarditanan a haci comercio tambe cu salo, kalki, plantacion, fiamento di placa y te hasta trahamento di pan. Tin un cantidad di documentonan cu ta retrata e Sefarditanan, kico nan tabata haci, con nan tabata comporta den diferente tereno, esta economico, social y politico, e historiado a declara.
Tur e informacion aki a sirbi di base pa Blanca por a pon'e y structur'e den forma cronologico presentando asina diferente grupo familiar.
El a finalisa su investigacion y pa motibo cu e trabao cu el a presenta den e revista ta un articulo academico e tin su limitenan y mester a reducie na mitad. E trabao original ta hopi mas amplio, el a enfatisa.
E revista universitario 'Arquivo Maaravi', den cual e articulo a keda publica a mira e importancia di un trabao pionero, cu ta duna detayenan cu no por haya den obranan clasico cu e studia e Sefarditnan den e islanan ABC.
Kendenan tabata e Sefarditanan?
E Sefarditanan tabata un grupo di hudiu cu su origen ta di Spaña y Portugal. Nan a yama “Sefardita” pa motibo cu “Sefarad” ta un palabra antiguo cu ta referi na Spaña den idioma Hebreo.
Despues cu nan a ser forsa pa bandona Spaña den aña 1492 (cu e Edicto di Alhambra) y Portugal poco despues, hopi di nan a huy pa paisnan manera Turkia, Maruecos, Hulanda, Corsou y otro luganan den Caribe y Medio Oriente.
E Sefarditanan a trece cu nan un cultura rico, idioma propio (cu yama Ladino of Hudiu-Spaño), y un manera special di practica nan fe hudiu. Na Corsou, por ehempel, e sefarditanan tabatin un rol hopi importante den historia y desaroyo di e isla.
Keda pendiente pa un otro articulo.
https://diario.aw/fr/categories/noticia/general/e-prome-sefarditanan-a-yega-aruba-na-final-di-siglo-18-y-inicio-di-siglo-19-pa-motibonan-comercial#sigProId5e57f54858