Turistanan na Merca ta wordo afecta tambe pa mercado di balor

Turistanan na Merca ta wordo afecta tambe pa mercado di balor

Economista Randall Croes encuanto crisis financiero

ORANJESTAD (AAN): Tur cos ta mustra cu mundo completo ta den un Recesion nobo.  Prijs di cuminda, di combustible, di servicio, transporte, combina cu scarcedad di material y problemanan logistico di entrega, ta acumulando y ta causa ya caba varios protesta na paisnan rond mundo.

   Pero e Recesion di 2022 aki lo bay ta diferente cu e famoso ‘Recesion di 2008’, cu tambe tabata un di e desastre economico fuerte causa pa un crisis financiero?  Desde comienzo di aña aki, balor na Stock Markets a bin ta cayendo, y tin indicacion cu e lo por sigui cay mas.

   E conocido economista local, Randall Croes a splica cu e situacion di Wall Street na 2008 tabata a consecuencia di un otro fenomeno.  Na 2008 tabatin e fayo y caida grandi di varios mercado di hipoteca na Merca.  Aki ta unda cu demasiado hende a fia demasiado placa, y a yega un punto cu e balor di nan cas no tabata mes hopi cu loke nan debe tabata.

   E crisis financiero ey na 2008 di demasiado debe aki, a bira peor cu e prijs halto di crudo.  Hopi famia mester a escoge sea ta paga nan hipoteca of ta paga pa nan gasolin.  E cantidad di doño di cas cu no por a paga nan hipoteca, a cuminza cay manera un domino.  E debenan cu tabata asegura, a cuminza causa un crisis den e compania cu a sigura nan, y despues manera domino ta tur a kita cay afectando tur e banconan.

   Ora cu credito a desaparece debi cu Banconan no tabatin suficiente ‘colateral’ pa debe cu nan tabatin, a pone cu varios Banco a cera.  Esey a causa un crisis den Stockmarket.

   Awe e Stockmarket a bolbe move, pero causa pa otro motibonan cu no ta asina duradero, pero toch causa pa e invasion di Rusia na Ucrania, y tambe e problema cu tin na China.   Corda cu Ucrania ta produci casi 30% di hariña na mundo, y esaki no ta wordo distribui awor.  Consecuencia di esaki ta cu e sobra di hariña riba mercado ta birando scars, ta birando mas caro, y consecuencia ta cu prijs di pan y tur otro producto di hariña, manera pastechi, pasta, etc., ta subi.  E ta afecta cartera di tur hende, y e poder di compra ta baha.

   Awor abo como ciudadano tin di escoge:  Sea bo ta paga Netflix fin di luna, of bo ta pone placa pa cumpra Pan.  Si bo escoge pa Pan, e ora bo ta afecta Netflix.  Y si bo baha bo consumo, e ta bay afecta yen di negoshi mundial como cu e poco placa cu ciudadanonan tin ta bay na gasolin y ta bay na pan.

   Tur esaki ta afecta negoshi mundial, y ta afecta mercado di balor (stock market).  Corda cu tur esnan hinca den stock market ta companianan cu ta produci bienes pa nos, pues tur sorto di cos manera smartphone, software, etc.  Nan tur ta bay wordo afecta pa e poder di compra cu ta bayendo atras.

   Si Stock Market di Merca sigui debilita, e por afecta Aruba?  Segun e economista Randall Croes, tin di corda cu e promedio di turistanan Mericano cu ta bin Aruba, ta hendenan di entrada poco halto, pues bon mes cu Aruba a mercadea su mes pa nan y ta ofrece un producto di calidad.  Pero e turistanan aki na Merca ta wordo afecta pa e mercado di balor.

   Pasobra e turista aki su fondo di pensiun na Merca, ta perde equidad.  Nan tin un sistema di spaar placa na Merca cu ta deduci di impuesto cu yama 401K, cu ta un sistema unda bo ta spaar pa bo propio pensiun, y mayoria di e placa ey ta hinca den stock market.  Y ora cu stock market baha, pa e turistanan aki tambe e ta pone nan bira mas cuidadoso cu nan gasto.

   Pesey e caida di stock market ta afecta principalmente e turismo di Merca y Northeast, cu ta hopi envolvi den e mercado di balor ey.

   E bon pa Aruba ta cu e fundamental di economia den recuperacion despues di Pandemia, ta cu Turismo a recupera hopi rapido bek, pero diripiente Rusia ta invadi Ucrania, y esaki a pusha un palo den e spaak di recuperacion mundial cu tabata bayendo hopi fuerte.

   Sin lubida e lockdown na China cu ta afecta produccion di bienes rond mundo.  Hopi producto ta tarda pa sali cu barco pa distribucion rond mundo, y benta di e companianan ta cay pasobra no tin e producto riba reki, y clientenan no por cumpre tampoco.