Tin hopi evidencia cu e efectonan di polucion di aire ta afecta salud di hende

Tin hopi evidencia cu e efectonan di polucion di aire ta afecta salud di hende

Directie Natuur en Milieu: Dicon polucion di aire ta topico importante?

ORANJESTAD (AAN) Salud di hende ta e contesta primordial. Tin hopi evidencia cu e efectonan di polucion di aire ta afecta salud di hende y esaki ta keda subi y ta causa malesanan cardiovascular y respiratorio cu ta hisa e riesgo pa diabetes, demencia y ta stroba desaroyo cognitivo. Tambe na 2023 miembronan di UNEP a declara acceso na un medio ambiente limpi, saludabel y sostenibel un Derecho Humano Universal y tambe tin e International Convenant on Economic, Social and Cultural Rights.

            Metanan di desaroyo sostenibel (SDG’s) ta delinea e derecho pa hala rosea di un aire limpi cu ta bay man den man pa alcansa e meta di desaroyo sostenibel cu ta inclui: bida saludabel pa tur, cuidadnan sostenibel, acceso universal na energia limpi y accionnan cu ta efectivo cu ta atende cu cambio di clima.

            Polucion cu aire y cambio di clima ta relata na otro y ta comparti fuentenan comun. P’esey medidanan bon diseña y controla ta beneficia tur dos, clima  y calidad di aire. Controlnan estableci pa midi y adresa e fuentena dañino di methane y black carbon conhuntamente ta reduci global warming te cu 0.5 graden celcius den e proximo decadanan. Esaki ta yuda preveni 2.4 miyon morto prematuro causa pa polucion di aire.

            Esaki tambe ta preveni perdida di ongeveer 50 miyon ton di cosecha pa aña pavia di “ground-level ozone”(UNEP). E polucion di aire tambe ta afecta e medio ambiente. Polucion di aire ta afecta e nutrientenan den suela y e sistema di awa, e ta pone na riesgo e awa fresco cu ta vital pa mondinan y produccion di cosecha door di introduci metalnan pisa y otro substancianan toxico den e cadena di cuminda. E economia ta impacta negativamente e costo di salubridad publico. E gastonan di polucion di aire ta sumanan cuantioso mundialmente y ta afecta pio ainda e paisnan cu ta den desaroyo.

            E yamada ta pa tur hende tuma parti den accionnan cu ta combati e problemanan  asocia cu polucion di aire. Algun di esfuersonan ta inclui traha for di cas, uza mas e bais pa haci diligencianan di distancia cortico, encurasha otronan manera negoshinan y gobernantenan pa introduci por ehempel car-free day den bario y otro manehonan cu ta encurasha aire limpi. Tin solucionan na nivel individual, di negoshi, scol, cuidad, gubernamental e internacional. 

Kico ami, abo y nos tur por haci?

            Algun accion simpel cu nos por tuma ta reduci desperdicio, por haci composting, recicla sushedad no-organico, reusa saconan y no kima sushi. Tambe por haci cambio den locual cu ta come, cambia pa un dieet unda ta consumi mas hopi berdura y fruta, descustuma y corta e habito di uzo di plastic di un solo uzo. Tambe por uza mas transporte publico of haci carpooling (forma grupo cu ta tuma turno na duna lift na esnan den e grupo) of cana of uza bais pa move rond.

            Na cas mes por check e articulonan manera stoof y sistema di airco pa reduci emicion y proteha salud di hende. Paga luznan y aparatonan electronico ora cu nan no ta den uzo, esaki tambe ta scapa placa. Organiza y encurasha mas plantamento den bario of na cas of na fundacionnan. Organisa dianan pa haci limpi den bario of na beachnan.

            Crea areanan na scolnan na unda autonan no mag di keda cendi tampoco bandi lama of areanan na unda tin concentracion di hende cu ta purba disfruta di aire fresco.  Haci campaña di conscientisacion na scolnan. Averigua con por laga instala un aparato pa monitor e calidad di aire y anuncia e resultadonan. Asina tur hende ta consciente di e aire of rosea cu nan ta hala.

            Sostene na scolnan of universidadnan e clubnan social cu ta empodera hobennan pa papia di polucion y pa nan por ta inovativo y trece padilanti ideanan nobo pa combati polucion di aire. Traha conhuntamente cu artistanan y musiconan pa crea eventonan di e tema pa eleva consciencia den nos comunidad.

            Cu e dia Internacional di Aire Limpi pa Shelo Blauw 2023 nos por haci mas. DNM ta haci un yamada na comunidad pa haci uzo di plataformanan di medio social y pone un video of potret di bo persona of grupo sosteniendo un causa cu ta yuda combati polucion di aire.

            Tambe por pone hunto cu esaki e hashtagnan #worldcleanairday #togetherforcleanair #dnmaruba #unep asina nos por wak bo accion y esfuerso.