Pasco tradicional - Julio Maduro – 1980

Pasco tradicional - Julio Maduro – 1980

Pronto nos lo bay celebra Pasco. Na  Aruba, mescos cu hopi otro lugar nos conoce dos Pasco;

Pasco di Nacemento riba dia 25 di December cu ta e conmemoracion di nacemento di e Mesias y Pasco Grandi, tambe yama Pasco Florida e Pasco di Resureccion.

  Ta yame Pasco Grandi pa distingui for di Pasco di nacemento cu ta ser yama “Pasco” sin mas. E ponencia cu Pasco di Nacemento ta ser yama Pasco chiquito no ta corecto pasobra na Aruba esaki no ta conoci ni berdad. Tin  hopi hende cu ta kere cu Pasco a bira fiesta grandi debi na e influencia extranhera despues di  yegada di petroleo. Esaki tampoco ta berdad, aunke e Kerstboom si ta influencia di era petrolera, mescos cu e calacuna como plato di Pasco. E calacuna mes a ser cria na Aruba  y comi desde cu Spañonan a introduci animal domestico den siglo diezseis.

Tradicion Arubano ta exigi, cu cada persona mester dispone di un bisti nobo cu tur su accesorionan nobo, esta zapato mas sombre,  dashi etc. Esaki ta bay tanto pa mucha muher y homber. E cas cu ta biba aden mester ser blancha of geverf y cu limpieza general ta ser duna na cas y patio. Tambe tabata un exigencia cu tur cu no tabata imposibilita pa algo grave tabata bay misa. Ademas tradicionalmente tabata ser mira como un fiesta religioso y celebra den seno di familiar, amigo y bisiña, y finalmente tabata Pasco tabata un di e dos dianan (e otro ta aña nobo) di Paz, riba cual dia diferencianan entre personanan ta ser lubida, discordia o fayo pordona y e cas familiar ta hiba un poliza di porta habri o sea cu tur hende ta bonbini pa bishita.

  No cabe duda cu e preparacionnan tabata exigi hopi trabao, especialmente den un epoca unda no tabatin coriente, ni acuaducto, ni transportacion automobilistico, ni supermercado. Tur articulo di uzo mester ser busca cu anticipacion y practicamente asina cu cuaresma pasa, preparacion pa e celebracion di fin di aña tabata cuminza. Den un epoca, unda placa tabata scars, e Arubiano a proba di ta masha ingenioso y na su poder imaginativo casi no tin limite. Siendo un isla chikito cu ta carece di materia prima, e habitantenan tabata obliga di busca nan fuente di bida den agricultura, crianza o pesqueria. Y hustamente tur tres fuente tabata hunga un papel importante den e preparacion pa Pasco.

Pasobra e placa pa cumpra lo necesario mester sali di e fuentenan aki. E cunuquero lo planta, teniendo cuenta cu e mester saca tur su rekerimento for di nan cunucu, mescos e criador di bestia for di crianza y e piscado for di lama. Naturalmente cu tabata eherce otro profesion tambe pasobra na tur tempo tabatin necesidad di zapate, plate, sneiro y otronan. Ta pesey cu e flus ta ser pidi cu lunanan di anticipacion, mescos e bisti a mucha y muhernan. Tambe tur loke tin mester pa Pasco.

Tabata custumber cu ya desde un siman prome cu Pasco, precaucion ta ser tuma pa busca palo na mondi, pa cubri tur dianan di fiesta. Awa mester ser busca y tur baki, boco o bari mester ta yen. E bestianan cu ta ser uza pa cuminda ta ser mata y e carni ta ser sala o prepara. Mescos cu e pisca y otro cuminda di sorto di carni, pisca y otro prodcutonan a base di binager no tabata tin fin.

Pero esakinan mas bien por ser mira como pasaboca.

No ta necesario podiser di menciona cu no teniendo panaderia manera nos conoce awe cu pan blanco of pan di forno ta ser traha e dianan promer, hunto cu cuki, mancaron, bolo, boyo y demas dushinan. No cu pan bati, cachapa o funchi no tabata ser usa, pero riba dia di Pasco ta purba keda leu di e trahanan di tur dia. E ayaca no tabata parti di e tradicion pa henter e isla, pero solamente pa esnan cu tabata bini di famianan latino directamente y esaki tabata encera podiser un cuarta parti di e poblacion. Cu tur e preparacionnan aki termina: bistirnan guma y strica, e ultimo toke lo ser haci na e kitrin o wagen di cabay, e armacion di e burico, pasobra auto tabata desconoci o no inventa.

Riba e siya di burico tabata bay o un sobre cama of un saleo (cuero di carne), pasobra e señora mester subi den saya, e ber patras. Si yiunan mester bay, pa nan lo tin boltro burico o nan mester cana. Y awor cu ya ta bispo di Pasco, tur hende ta bay drumi tempran pasobra misa di Pasco ta cuminza 4’or di marduga. Mester lanta cu prome canto di gai pa prepara y bao luz di bela o kerosin ta bisti e vestidura nobo y ta tuma caminda pa misa. Tur hende cu por tey una bez cu servicio caba, na porta di misa tur hende lo cuminda otro, ya sea cu apreton, abrazo of sunchi. Aki ta e lugar pa laga tur cos pa pasado y ta pordona cualkier agravio cu por tin. Paz na hende di bon boluntad. Awor ta tuma caminda pa cas. Tin cu lo pasa cuminda mayornan: otro lo pasa cuminza compadre y comadre. Tambe lo bishita momo cu pepe manera antes ta yama padrino y madrina. E barionan tabata mas chikito y e tempo ey y ta bishita otro tanto cu por.

Den curso di historia hopi biaha ta bisa cu tabatin bebemento excesivo. Esaki ta pasobra cu ta lubida o no sa cu durante e dianan aki, e bishita no por nenga lo ofreci. Por yega te na tuma algo otro, pero ta mal educacion y hasta ofensa pa nenga di tuma un salud di Pasco. E doño di cas no por laga bishita bebe, e mester acompaña.

Ademas no por para riba un solo pia, mester di dos. Y por ultimo mester di algo pa caminda. Y como cu e bishita tabata un funcion social, e resultado por parce bebemento for di control.

Un di e consecuencianan di e bishitanan ta sin duda, cu hopi hoben, cu aunke nan a mira e mosa y a topa cu na misa o na biloria, lo bishita e cas riba e dia di “porta habri” aki. Tambe Pasco ta un dia pa pidi man, pidi stoel, verloof y cera conoci cu famia.

  E paranda di Pasco no tabata popular te ora cu e colonia Venezolano a bin establece na an Nicolas den aña 1927 padilanti. Pa mayoria for di Margarita nan a introduci hopi di nan propio tradicion.

Tradicionalmente fiesta mundo manera baile no tabata planea, aunke cu tur cos di bebe y di come na abundancia, baila di familia tabata un resultado logico. Y no kere cu e bishita lo para pasobra e dia a caba, segundo Pasco tambe ta dia festivo y hasta lo sigui cu bishitantenan ta contra aña nobo y tres rey. Pero esey ta otro capitulo.

  Ohala cu e tradicion di porta habri, di pordona tur agravio y di bishita otro bolbe pa duna testimonio na e hospitalidad, e respet y e amistad di antaño. Paz na hende di bon boluntad.