Conserva of destrui nos naturaleza?

Conserva of destrui nos naturaleza?

            Pa medio di e carta aki mi ta desea di vocefera mi preocupacion y dolor encuanto un tereno cu a wordo rosa na Seroe Alejandro na Savaneta.

Ta trata di un bender di tereno cu a wordo destina pa supuestamente un “chickenfarm” cu 10.000 galiña den e paisaje bunita di nos naturaleza di Sabaneta.

            No ta bon pa duna terenonan pa proyectonan cu antes tabata veldnan di aloe y cu awendia ta forma e flora y fauna di nos medio ambiente. E veldnan a wordo planta den comienso di  siglo diesnuebe. No mucho leuw di e tereno aki, tin ruinanan di fornu autentico di aloe, como evidencia di nos historia di cultivacion di aloe. Nos ta papia di un mondi virgen cu palo, mata y bestia cu pa mas cu cien aña a desoroya den e seronan na Savaneta.

            Si di un banda nos kier conserva locual cu nos tin awe, cu ta nos pida mondinan cu a resta y di otro banda ta pasa bulldoze y kita tur locual ta nos naturaleza. Esaki ta encera cu nos no tin nos naturalesa na pecho. Nos ta contradici nos mes. Nos acto no ta sostene locual nos ta bisa. Bo ta duna les na muchanan di naturalesa y na otro banda bo ta kita e medio ambiente. Ta kico bo kier siña nos muchanan? Conserva of destrui nos naturaleza?

            Den e mondinan di Sabaneta ainda tin conewnan cu ta biba y sin menciona nos shoco cu tambe ta biba den hol den tera. Dos animal cu ta scars na Aruba. A pasa raspa tur cos manera cu tabata pura pa caba cu e mondi. Holnan a wordo tapa cu asina no por wak ni un drolletjes mas di e conew como testigo di nan existencia. Pero si, tin conew den e seroenan di Sabaneta. Evidencia ta e potret adhunto cu mi ta manda.

            Ora nos kier construi un cas, e prome cos cu ta wordo hasi ta rosa full e tereno na lugar di wak si tin cas cu ta na benta. Ban construi un chickenfarm, ban rosa tur locual tin, en bes di wak ki otro opcion tin. E idea di ora nos kier algo di ban rosa ta cabando cu nos naturalesa, y francamente ta contra di mi propio naturalesa.

            No por a destina e chickenfarm aki caminda cu no tin casnan den cercania?  Ami ta biba net un tiki pabao di e tereno aki cu a wordo rosa. E cas di mi famia a wordo construi na aña 1942. Awor nos cas tin 79 aña. E tempo ey e mondinan di Savaneta tabata yena di mata y bestia. Awa tawata cay na abundancia cu e medio ambiente mes tabata haya e fortaleza pa yena cu palonan, matanan y bestianan.

            Poco poco a bin un paar di cas acerca den mi becindario, net na unda cu tabata tin un veld di aloe. Antes yen di conew y shoco tabata biba den e veld di aloe ey. Ami por papia, pasobra mi a experiencia tur e destrucionnan aki como persona mas jong y a mira cu no tin niun conew mas den e veld ey. Ora cu e construccion pa cas a cuminsa conewnan tambe a desaparece di ey banda, esaki a sosode prome cu boanan a podera di nos mondinan.

            Awor cu e conewnan aki a cuminsa rende atrobe, net na unda cu a wordo rosa pa e chickenfarm, dus e poblacion di conew y shoco ta bolbe perde nan habitad na man di hende. Mescos ta conta pa e tereno grandisimo cu a wordo rosa na Yara na unda cu tambe tin conew. Ademas e conew di Aruba ta un bestia masha apart mes, pasobra e ta mas famia di e haas y su rabo ta unico cu ta wordo denomina como “cottontail” of rabo di catuna. Dus nos mes como hende ta cabando cu e flora y fauna di nos barranca. Acaso nos como habitante di e isla aki lo kier wak nos medio ambiente caba na nada?

            Mi abuelo y mi tata ta cunukeronan cu tabata planta cunuconan grandi, tempo cu awa tabata yobe hopi na Aruba. Nan tabata gran cunukeronan cu hasta mi tata a wordo reconoci pa Archivo Nacional Aruba na aña 2007 y a pone mi tata y su cosecha riba un calender como informacion pa nos muchanan. Papa tin hasta documentario di su cosecha filma y cu tabata pasa na television.

Ami ta bin di un famia di criado di bestia y mi prome cabrito mi a haye na aña 1993. Ya ta mas cu trinta aña mi ta criando cabrito.

            E satisfaccion di mas grandi cu mi tin cu mi bestianan, ta ora cu mamanan ta pasa cu nan yiunan den auto pa wak e cabritonan. Hasta turistanan ta goza di mi cabritonan y ta hasi propaganda ariba facebook recomendando nan paisanonan pa ora cu nan bin Aruba pa pasa wak e cabritonan na Sabaneta, banda di e tanki awa. Hasta un fotograaf internacional a tuma shot di mi cabritonan. Ami tambe a sali na aña 2010 ariba calendar di Archivo Nacional como un hende muher cu ta cria cabrito, representando tur e muhernan cu ta criado di cabrito.

            Awor cu mi famia a bira di edadnan avanza y cu mester di paz y trankilidad ta bini cu un chickenfarm cu 10 mil galiña net pariba di nos cas. Ami mes tin un par di galiña y mi sa ki molester un cantidad grandisimo por bin cu’ne. Tur hende sa cu un chickenfarm ta trece molester. E ta produci holornan stinki y ta trece hala di musca. Ademas e grito di tanto galiña lo ta un molester den e trankilidad relajante di nos naturaleza.

            E mondinan den Sabaneta ta trece un trankilidad y paz cu’ne, cu pa henter bida mi mayornan a biba aden. E pas y trankilidad ta atrae hende cu ta hasi ehercicio pa nan salud. Tur dia tin hende ta cana, jog y hasi deporte di ciclismo. Y sin conta e bista maraviyoso cu tin, ora cu bo ta eherce bo deporte den e ambiente natural aki. 

            Mi hendenan ta perde tur paz y trankilidad aki.  E bista berde di palo y mata ta bai cambia den un bista di beton. E canto di nos parha ta bai cambia den grito di galiña. E aire limpi ta bai yena cu stof y holor desagradabel. Ta asina mi mayornan mester pasa nan delaster añanan di nan bida?

            Mi a yama D.I.P. pa puntra kico ta pasando den e mondinan y nan no sa di nada, mi a yama DNM, nan tampoco no sa di nada. Tur nos flora y fauna a bay perdi cu e rosamento ‘ki. Hopi jammer mes, cu cos mester a bay asina y cu no por a declara e mondinan di Sabaneta como muestra di nos historia cultural di pasado na unda cu tabata hasi cultivo di aloe.

Melinda Wouter

Habitante cu ta biba den e mondinan di Savaneta