Awe ta Dia Mundial di Presion Halto

Awe ta Dia Mundial di Presion Halto

Departamento di Salud Publico:

ORANJESTAD (AAN): Kico ta presion halto? Presion di sanger ta e forsa cu e sanger ta pusha contra e murayanan di e adernan ora cu e curason ta pomp. Presion di sanger ta wordo duna den dos midi. Uno ta e presion ora cu e curason ta pomp sanger den e curpa. Esaki ta wordo yama systole.

            Diastole ta e presion ora e curason ta yena bek cu sanger prome cu e siguiente sistole. Si algun di e presion aki subi y keda halto pa un periodo largo, e por haci daño na e curpa den diferente organonan manera entre otro curason, cerebro y riñon. 

Kico ta un presion normal/saludabel?

Un presion normal/saludabel ta:

presion sistolico di      120 - 139

presion diastolico di      80 -   89 

Kico NO ta un presion normal/saludabel? Es decir PRESION HALTO

presion  sistolico  riba 140

presion  diastolico riba 90 

Consecuencia di Presion Halto

Malesanan di curason y ader, stroke, problema cu riñon y otro problemanan di salud. 

Sintomanan

E condicion riba su mes no ta duna señal of sintoma. Pa e motibo aki bo por tin presion halto pa añanan largo sin cu bo sa. Durante di e periodo aki, e presion halto por causa daño na bo curason, ader, riñon y otro partinan di bo curpa.

Pa e motibo aki ta hopi importante pa midi bo presion, aunke bo no ta sinti nada. Si bo presion ta bon, mantene un estilo di bida saludabel pa mantene esaki. Si bo presion ta halto ta bon pa haci e cambionan necesario pa asina baha e presion y evita daño na bo organonan. 

Kico por haci pa preveni?

Mantene un peso di curpa saludabel (BMI < 25)

Mantene un midi di cintura saludabel (hende muher <88cm, hende homber<102cm)

Come alimentacion saludabel cu amplio berdura, fruta, grano completo y awa

Baha man na salo (condimento, sauce y sodium=salo), cuminda vet (hasa)

Haci actividad físico regularmente (5x pa siman por lo menos 30 minuut)

Canalisa tensión (stress) na un forma positivo

Limita alcohol

Stop di huma 

Cifra di presion halto na Aruba (GOA 2016/2017, National Multi-Sectoral Action Plan for Non-Communicable Diseases, 2020-2030)

Totaal (20 aña pariba): 63% tin un presion halto

Hende Homber (20 aña pariba): 3 di cada 4 tin 6iopresion halto (71%)

Hende Muher (20 aña pariba): 3 di cada 5 tin presion halto (58%)

Edad entre 20 y 39 aña: 1 di cada 4 tin presion halto (73%)

Edad entre 40 y 59 aña: 1 di cada 2 tin presion halto (47%)

Edad 60+: 9 di cada 10 tin presión halto (87%) 

Mortalidad causa pa malesanan di curason y ader ta 31.3% (1999-2020). Wak documento adhunto

            Directie Volksgezondheid Aruba conhuntamente cu Promocion Plataforma di Salud Aruba tin como meta pa promove conscientisacion di salud.