“Restzetel” e asiento di partido cu no a haya asiento

“Restzetel” e asiento di partido cu no a haya asiento

 

ORANJESTAD(AAN)—Lamentablemente hopi tempo cu por wordo dedica pa splica votadonan mas di e sistema electoral di Aruba, ta wordo dedica na wega politico.

Esaki ta haci cu hopi hende no conoce e berdad, cu politiconan sabi cu ta drumi manera cayman na boca di rio, si ta manipula.

Un fenomeno discutibel di e sistema electoral na Aruba, ta e asunto di “restzetel” cu hopi hende ni sikiera ta comprende.

Ora urnanan electoral cera nan porta, e conteo di voto ta cuminsa. E cantidad di voto cu mester pa un asiento ta bira conoci y tur hende ta curioso pa mira cuanto voto nan partido lo ricibi.

Manera por spera ora cierto partidonan dicidi cu nan ta participa na eleccion, tin partido cu no ta alcansa un asiento. Hasta ta socede cu cierto partido tin problema pa alcansa e cantidad di voto cu nan a ricibi pa sostena na lista.

Tur hende ta na haltura, cu e hecho cu un partido a haya basta firma pa participa na eleccion, no ta nifica cu e lo haya suficiente voto pa haya un asiento den Parlamento. Aki e porco su rabo ta krul.

Con por ta posibel cu un partido ta haya mas hende pa publicamente sostene su lista cu pa vota den secreto pa e partido?

E hecho cu ley ta exigi cu un cantidad di persona mester sostene un partido pa e por participa na un eleccion, hustamente kier evita un cantidad grandi di partido cu tin efecto directo riba e resultado final di eleccion.

Ta ora tur resultado preliminar di voto ta conoci, e realidad ta presenta.

Partidonan cu no a logra un asiento, ta bira asiento pa partidonan cu ya tin asiento pa medio di e sistema di restzetel.

Mas partido chikito tin, mas voto ta keda flota, pero pa ley mester wordo entrega na un partido pa asina percura pa tur asiento den Parlamento por wordo ocupa.

Ningun partido cu a keda sin un asiento directo den eleccion, ta cualifica pa drenta Parlamento. Mester haya un prome asiento full.

Mas partido chikito cu no por haya un asiento tin, mas asiento tin cu no ta wordo ocupa como resultado directo di eleccion loke ta conduci na mas voto pa wordo reparti a base di sistema di porcentahe cu ta aplica.

E votonan di partidonan mas chikito pues ta bay carga e partido(nan) cu ta haya restzetel.

Esaki ta haci cu indirectamente un persona a vota hustamente riba un partido cu e no tabata kier den Parlamento, pero cu pa motibo di e restzetel  haya su voto pasobra su partido a keda sin asiento.

Si e porcentahenan permiti pa diferente partido complementa un asiento extra, no ta fastioso manera ora un partido grandi haya dos of tres restzetel.

Permiti e partidonan cu no a haya un asiento, drenta Parlamento, tampoco ta democratico.

Un solucion ta dificil pero si e realidad aki ta splica pakico tin partido mas grandi cu ta laga nan votadonan bay sostene lista di un partido chikito pa asina mas partido participa y nan tin chens pa haya mas restzetel.

Partidonan mas grandi cu no ta sigur di nan mes, tin e tendencia pa busca nan solucion den creacion di mas restzetel di e forma aki.

Ta dificil pa pone fin na e wega aki pa un simpel motibo. Ningun instancia por sigura kende kier a firma cual lista.

Pues por lo pronto yuda partidonan haya suficiente firma pa participa na eleccion lo keda un forma indirecto pa haya asiento extra den Parlamento. Pero asina tambe por spera cu e regla di firma pa sostene un partido cu pa prome bez ta participa na eleccion, a perde su balor.

Pasobra e cantidad di partido lo sigui crece, lo sigui haya asistencia di otro partido pa haya suficiente firma pa asina nan votonan cu ta bay perdi pa nan, bira sosten pa otro partido haya mas voto.