Rino Hermans di CMO:
ORANJESTAD (AAN): Rino Hermans di Crisis Management Office (CMO), durante un entrevista a elabora un tiki riba e recien temblor di magnitud 8.8º riba Scala di Richter, cu a socede na e costa mas pariba di Rusia, esta Peninsula di Kamchatka riba Diaranson 30 di Juli 2025, cu a hasta crea alerta pa tsunami den Oceano Pacifico.
Hermans a indica cu e temblor ey tabata di un magnitud grandi, y e profundidad di e epicentro tabata solamente 19 kilometer. No obstante esey, toch e ola di tsunami cu el a crea, no tabata uno suficiente grandi pa a afecta henter e region di Pacifico.
Algo cu Rino Hermans a bin tuma nota di dje bastante biaha durante training local na Aruba, ta cu hopi hende ta cana rond cu e pensamento cu “toch nada ta pasa den Caribe”... Aki e director di CMO a indica cu e hendenan aki a lubida cu tabatin 83 tsunami registra cu a yega di socede den Caribe. Pues Aruba y resto di Caribe tin di prepara pa cualkier tsunami den region.
Anto den e temporada aki di 2025, por a nota un aumento di varios temblor y tambe activacion di volcan rond mundo. Na opinion di Hermans, mundo ta un ‘tiki reboltea’, y ta keda na nan awo pa sigui informa, educa, y prepara comunidad pa scapa bida, scapa nos famia, y asina tur por pasa door di momentonan dificil aki cu mundo ta enfrentando cu cambio climatologico.
Ventaha di Alarma rond Aruba: Manera ta conoci, rond di Aruba a instala varios palo halto cu tin speakernan potente instala pa sona alarma. E asina yama ‘Early Warning System’ (EWS) aki pa Rino Hermans, nifica cu Aruba tin un ventaha, esta cu envez di alerta henter e isla den 32 minuut, awor cu e EWS nan por alerta henter e isla den 8 minuut.
No tin ningun hende na Aruba cu ta primi e boton pa alarma cuminza sona, e ta conecta direct cu e Centro di Tsunami pa Pacifico, cu ta atende Lama Caribe tambe. Pues si acaso nan detecta cu tin un Tsunami den Lama Caribe cu ta menazando Aruba, for di e Centro aki nan lo manda un señal te na Aruba pa asina e alarmanan aki bay ‘on’.
E categorianan: Tin di corda cu Tsunami ta consisti di varios categoria. Rino Hermans a bolbe ripiti esakinan, y nan ta: (*) Warning, (*) Advisory, y (*) Watch. El a bisa cu si e categoria no ta ‘Warning’, no ta acepta cu lo tin hopi mas accion pa ser tuma. Si e categoria ta ‘Advisory’, lo alerta esnan cu ta na beach y den boto. Si e ta ‘Watch’, ta djis keda pendiente pa e informenan cu lo sigui drenta.
Pues no ta asina cu mensahe drenta cu tin Tsunami, cu nan ta core evacua tur hende. E ta depende ta bao ki categoria e ta cay, y asina lo atende cu comunidad a base di esey.
Conseho di Hermans ta pa pueblo ta keda ojo pa e añanan cu ta bin pasobra tanten cu no haci nada cu e cambio climatologico, y tur pais ta prepara pa deal cu e consecuencianan di dje. E consecuencianan por keda activo, y e biaha aki ta prome biaha cu den luna di Mei no tabatin un ciclon tropical activo.
Pues comunidad keda prepara, y e “bon tempo” antes di mundo a desaparece, pues tin di bay stabiliza mundo, y prepara pa deal cu e consecuencianan di mal tempo y mas.