Si un idioma ta idioma stranhero/vreemde taal of no na un pais, ta depende di situacion, NO di opinion di hende

Si un idioma ta idioma stranhero/vreemde taal of no na un pais, ta depende di situacion, NO di opinion di hende

Fundacion Lanta Papiamento (parti 1) -----ORANJESTAD (AAN):  Durante e foro di Camara di Comercio a dirigi e siguiente pregunta na pueblo pa contesta den e encuesta virtual:

Bo ta di acuerdo pa Hulandes bira ’vreemde taal’ (idioma stranhero) na Aruba?

            E pregunta aki a lanta asombro y desaprobacion cerca hende cu sa kico e palabranan ta nifica. E punto  cu si un idioma ta idioma stranhero/vreemde taal of no, ta depende di situacion, no di opinion di hende. Cu otro palabra, e ta un echo. Pa tur claridad ta splica algun concepto di idioma cu ta importante pa sa, specialmente relaciona cu enseñansa.

Idioma stranhero/ vreemde taal
Esey ta e nomber duna na un idioma cu no ta bo idioma materno, esta cu no ta e idioma cu bo ta lanta cu ne y siñ’e for di chikito. Na Aruba Papiamento ta idioma materno di gran parti di nos poblacion. Pa e grupo grandi aki e otro idiomanan ta idioma stranhero.  

 

Idioma materno na Aruba
E idiomanan papia pa poblacion di Aruba te cu 2010 segun CBS ta lo siguiente: 
hablante di Papiamento 76%, Spaño 12%, Ingles 7%, Hulandes 4%.

 

Di dos idioma
A base di e porcentahenan aki por bisa cu Aruba ta un isla multilingual. Maske gran parti di poblacion di Aruba ta papia Papiamento na cas, nos isla tin hablante di diferente idioma. Nos ta un pais cu a y ta ricibi hopi inmigrante y turista. Nan a bini cu nan idioma materno, Ingles, Spaño, Hulandes of algun otro idioma mas. Hopi inmigrante a siña papia Papiamento tambe. Pa nan den e caso aki Papiamento a bira nan di dos idioma banda di nan propio idioma materno. Como cu Papiamento ta e idioma mas uza den comunidad, e ta e idioma mas accesibel pa e ciudadanonan nobo aki. Esey ta haci Papiamento nan di dos idioma. E consecuencia di e situacion aki ta cu nan y sigur nan yiunan ta adopta Papiamento masha lihe.

 

Idioma di alfabetisacion y instruccion
Normal na mundo ta cu un mucha ta siña lesa y skirbi (alfabetisa) den su idioma materno, e idioma den cua ya e tin dominio di vocabulario y regla. Loke e ta domina verbalmente (scucha, papia), e ta siña domina por escrito (lesa, skirbi).
Normal ta tambe cu un alumno ta haya splicacion di tur materia den e idioma cu e ta compronde.  Si na Hulanda e mucha ta tende y siña Hulandes for di baby, ta logico cu na edad di 6 aña e ta cla siña lesa y rek etc. den su idioma materno Hulandes.  Mescos e mucha na Colombia ta siña na Spaño y na Merca na Ingles. E idioma den cual ta duna les yama ‘idioma di instruccion’ y e ta varia pa pais. Na Aruba sinembargo ya pa mas di un siglo nos sistema di enseñansa ta impone e idioma stranhero Hulandes como idioma pa alfabetisacion y instruccion di tur les na tur alumno den scol basico regular bay ariba. Esaki a pesar cu ta 5% di e muchanan so ta papia Hulandes na cas y cu bo no ta tende Hulandes rond di bo den comunidad. Te awor ta solamente den nos enseñansa special a logra pa e alumno saca lo maximo di loke e ta siña den idioma Papiamento.

No ta nada straño cu Ombudsman di Hulanda sr. Reinier van Zutphen tambe a enfatisa recientemente  cu Hulandes ta un idioma stranhero pa mayoria di studiante cu ta bin di Caribe, studiante inteligente, pero mester ta consciente cu nan idioma natal no ta Hulandes.
Ta obvio cu na Aruba e conscientisacion aki no a tuma luga ainda.

Tur estudio te awor tocante nos enseñansa ta indica cu e idioma di instruccion Hulandes no ta aporta na un siñamento normal di mayoria, esta 96%, di nos muchanan.

Ta invita lector pa lesa parti 2 den e siguiente articulo di Fundacion Lanta Papiamento.