Pisca por proteha ecosistemanan contra invasion di yerba di lama

Pisca por proteha ecosistemanan contra invasion di yerba di lama

Ecologo marino Tatiana Becker: --- ORANJESTAD (AAN): Un yerba di lama exotico (Halophila stipulacea) ta rapidamente invadiendo Caribe, incluyendo lama rond di Aruba.

E yerba exotico aki sa domina riba e yerbanan di lama nativo, pesey nan sa yame un yerba di lama invasivo. Ora e yerba invasivo ta reemplaza e yerba nativo e por reduci proteccion costal y biodiversidad. Esey kiermen cu e lo ta beneficioso pa un ecosistema crea resistencia contra especienan exotico. Por ehempel, si un herbivora (animal cu su dieta ta consisti di mata) nativo tin un smak pa e yerba invasivo, e lo por preveni e proliferacion di e yerba aki y asina mantene su populacion bao control.

            Den un estudio nobo ehecuta na Aruba y Boneiro door di cientificonan di Universiteit di Wageningen (WUR) hunto cu coleganan di Amsterdam y Miami, a bin descubri cu piscanan por tuma e rol importante aki. 

            Na e bahia di Lac na Boneiro e studiante PhD Fee Smulders y Dr. Marjolijn Christianen a ripara cu casi niun yerba di lama invasivo tabata crece unda tabata tin hopi pisca. Den varios experimento piloto (di prueba), e yerba di lama invasivo tabata hasta disparce completamente.  E cientificonan tabata sospecha cu pisca por ta hungando un rol importante den esaki.

            Pa test esaki, nan a instala un experimento bao awa cu tabata inclui tratamentonan den haula cu tabata exclui mayoria pisca. E “set up” aki tabata permiti midi e efecto di pisca riba e yerba di lama invasivo.

            Pa expande riba e valor di e estudio aki, e mesun experimentonan ehecuta na Boneiro a wordo ehecuta na Aruba door di e ecologo marino local Tatiana Becker. Asina por a compara un area proteha marino (Bahia di Lac, Boneiro) cu un ecosistema di yerba di lama no proteha cu tiki pisca herbivora y tiki diversidad den especianan (Barcadera, Aruba). 

Resistencia contra yerba invasivo

            “E resultadonan ta mustra cu pisca cu ta “graas” (come yerba) por reduci e nivel di expansion na mitad” segun Fee Smulders. “E efecto aki ta wordo amplifica pa medio di enrikecimento di nutriente, pasobra pisca gusta come blachinan yena cu nutriente. Yerba di lama nativo ta miho adapta na nivel halto di graasmento, mientras cu yerba di lama invasivo ta disparce bao di e nivelnan aki. Pero e mecanismo tabata solamente conta pa un ecosistema proteha na Boneiro, unda e densidad di pisca tawata halto. Na Aruba, nos no a mira ningun diferencia despues di añadi nutriente. Tambe, a keda demostra cu e invasivo tabata crece mas liher na Aruba, probablamente pa via di e densidad abao di pisca. Asina un area proteha cu hopi pisca herbivoro por ofrece mas resistencia contra especienan invasivo.” 

Turtuga blanco y yerba di lama

            E estudio cientifico aki ta un pida mas di e puzzel cu tin pa comprende miho nos ecosistemanan invadi. Den un otro estudio cu a tuma lugar na Boneiro, e cientificonan a descubri cu turtuga blanco, tambe conoci como green turtle (Chelonia mydas) casi nunca ta come e yerba di lama invasivo, pero si ta stima di come yerbanan di lama nativo. Asina e cientificonan ta sugeri cu e dieta di e turtuga blanco por hasta facilita e expansion di e yerba di lama invasivo. 

            Door cu e yerba di lama invasivo ta reproduci asexualmente (“clonal”), y no pa medio di formacion di flor of semia, e por sprei hopi mas lihe y facil cu e yerba di lama nativo. Pesei e piscanan ta hunga un rol hopi importante pa proteccion di nos yerba di lama nativo. Awo cu e team di scientificonan sa cu pisca ta inclui e yerba invasivo den nan dieta, nan por compronde miho e patronchinan y dinamico cu ta observa den un ecosistema.

            Dr. Marjolijn Christianen: “Den pasado e pensamento tabata ta cu herbivoranan di baina ta hunga un rol den e dinamico di un ecosistema di yerba di lama. Awo nos sa miho, y a demostra cu nan ta indispensabel y por cambia e paisahe bao awa. Nos hayazgonan ta yuda amplifica e evidencia creciente cu areanan marino proteha ta efectivo y urgentemente necesario”.

Contexto: Aruba

            Tatiana Becker, MSc. ing.: “Ademas cu a demostra e importancia di e rol di pisca pa proteha ecosistema nativo di yerba di lama, e estudio aki a la bes ta mustra cu tin un problema serio na Barcadera, esta cu falta pisca herbivora. Pa bisa realmente cu e problema aki ta conta pa henter Aruba mester hasi censo di pisca na otro sitionan tambe. Vooral awo cu nos tin un parke marino mester inverti den studia e progreso di efectividad di proteccion marino pa medio di, entre otro, un programa di monitorea pisca pafo y paden di e parke. Sin estudionan cientifico y transparente riba nos estado di flora y fauna bao awa, nos Arubianonan lo keda ciego riba e cambionan ecologico y su maneho den nos awanan”.