Ordo di Abogadonan ta haya cu noticianan cu ta bay ‘live’ na accident ta bayendo demasiado leu

Ordo di Abogadonan ta haya cu noticianan cu ta bay ‘live’ na accident ta bayendo demasiado leu

Momento a yega pa bin cu codigo di periodismo

ORANJESTAD (AAN): Riba Diabierna, e grupo di Ordo di Abogadonan di Aruba (OvA) a constata cu un cambio ta worde nota riba e isla, unda a move for di periodismo clasico den cual e noticia tabata yega publico principalmente den un forma descriptivo y imprimi, pa periodismo digital cu imagennan di cual hopi biaha ta video ‘live’, pues bibo.

   Ordo OvA ta consisti di alrededor di 90 miembro, di cual tur ta abogado na Aruba.  E meta di e Ordo ta entre otro pa promove interes di e abogadonan, percura pa e servicio duna door di e abogadonan ta di calidad, percura pa calidad y aplicacion di ley door di tur actor concerni y percura pa derechonan humano worde respeta na Aruba

   Segun OvA, e palabra ‘Noticia’ ta splica tur cos, pues nan ta noticia solamente si e ta trata di hechonan nobo.  Pesey e periodista kier ta e prome pa duna e noticia y publik’e (online) lo mas rapido posible.  Sinembargo, Ordo di Abogadonan ta kere cu cu ta importante pa mustra cu den e apuro ey, e periodista no por bay ignora y e balanza di interes pa cu e forma cu e ta haci e publicacion.

   Hopi biaha tin dos diferente interes envolvi den raportahenan.  Esey ta na un banda, e interes di prensa den libertad di prensa (libertad di expresion) manera ta poni den e articulo I.12 di Constitucion di Aruba y den articulo 10 di Convenio Europeo pa Proteccion di Derechonan Humano y Libertadnan Fundamental (‘EVRM’).

   Y di otro banda e interes di e persona cu ta topico di e raportahe, pues cu tin di bay respeta su derecho den cuadro di su bida priva, familiar, y di su miembronan di famia, manera ta poni den articulo I.16 di Reglamento di Estado di Aruba y articulo 8 di EVRM.  Pensa aki, por ehemplo, riba personanan sospechoso di un crimen of delito, riba e autor y/of victimanan di un accident, y di e famianan den caso di un accident fatal.

   Punto di salida ta cu tur dos derechonan tin e mesun peso y tur dos tin di worde respeta.  Pero si tin un boksmento entre e dos derechonan fundamental ey, e ora tin di haci un balanza di interes.  Den hurisprudencia tin varios criterio pa ora di realiza cu tin di balanza e interesnan ey.

   E prome cu tin di worde teni na cuenta cune ta e forma cu un potret of publicacion ta contribui na un debate publico encuanto un tema di interes publico.  Na di dos lugar, ta importante e papel of e funcion di e persona en cuestion y e naturaleza di actividadnan riba cual ta dunando raportahe di dje.

   Por ehemplo, ta menos probable cu un persona publico lo ta bay exigi pa proteccion di su bida priva, compara cu un persona no-publico.

   Pero hasta si bo ta atende un persona publico, esaki tambe tin su limite ora cu e material di imagen y text publica ta referi exclusivamente na e bida priva di e persona en cuestion y tin e unico meta di satisface e publico caweta.

   Na di tres lugar, e comportacion anterior di e persona en cuestion ta importante, por ehemplo, si e mes a bay busca publicidad, y esey por ta un factor pa tene na cuenta.  Na di cuatro lugar, tin di bay tene na cuenta e metodo di publicacion y e alcance di e difusion di material di imagen y text.  Riba Social Media, por ehemplo, e alcance pa comparti un relato ta grandi, y esey ta rekeri cu bo mester ta extra cauteloso.  Pa ultimo, ta importante pa sa si e material visual a worde graba na un forma habri of scondi den secreto.

   Un Huez ta aplica sigur un toets pa check si e noticia tabata un necesidad y su proporcionalidad y ta check si e reportero tabata dispone di otro medionan cu e por a usa unda e persona en cuestion lo no a bira asina facilmente reconoci, di tal forma cu no ta perhudica e mensahe di e publicacion, y den forma mas chikito, sin cu ta kibra e derecho pa proteccion di bida priva.

   Demasiado biaha cu loke hende mes ta kere, e publicacion di video sin edita (live) no ta necesario pa e raportahe ta transmiti e mensahe.  Si e necesidad ey no ta existi, e publicacion ey rapidamente lo worde considera di no ta proporcional pa cu e intencion final di informa publico.  Den caso di un accident di auto, por ehemplo, ta suficiente djis pa describi e accident, e dañonan na e vehiculonan, y e naturaleza di e heridanan sufri, sin cu mester acerca lo mas posible cerca e victima pa asina proteha su bida priva.

   Si e metodo di publicacion di un noticia riba un website no ta cumpli cu e toets di necesidad y di proporcionalidad, y door di esey, nan a invadi na forma no-hustifica riba e bida personal di un persona implica den e raportahe, e ora e publicacion ey ta ilegal y e persona lo por tin derecho di haya un pago di daño y perhuicio.

   Ordo di Abogadonan di Aruba a yega di traha riba normanan di conducta pa e abogadonan, pasobra nan kier promove e trabao cu etica, y esaki ta aumenta confianza den nan profesion.  Pa motibonan similar, e grupo di Nederlandse Vereniging van Journalisten, a adopta e Codigo di Etica pa Periodistanan.

   Den esaki nan tin poni, por ehemplo:

   “18. E periodista lo no invadi e privacidad di hendenan mas leu cu loke ta necesario den e contexto di un raportahe habri.”

   “19. E periodista lo respeta privacidad di victimanan, e famianan, y pashentnan, como tambe e sospechosonan y e autornan, evitando e reconocemento general di esnan implica den e raportahe den tur e casonan den cual e personanan aki lo bay haya problema ora nan worde reconoci, y cu evita nan reconocemento no ta den conflicto cu e interes di un raportahe adecua.”

   “20. E periodista lo no publica ningun text of potret, y no ta manda ningun grabacion di audio of video cu a worde saca di hendenan den situacion-priva sin permiso di esnan envolvi, a menos cu e publicacion ta sirbi un interes social importante.

   Asina a bin demostra cu e trabao importante di un periodista ta hiba tambe responsabilidad y obligacionnan, debi na e impacto potencialmente halto di nan raportahe.  Pesey Ordo di Abogadonan di Aruba lo duna bon bini si acaso un Codigo asina tambe worde implementa na Aruba.  Esaki lo bay duna tur hende mas guia.