Cyber atakenan ta causa miedo den comunidad
*Expertonan ta duna tips pa preveni fraude y proteha bo seguridad
ORANJESTAD (AAN): Ultimamente, cu casonan di cyber atake ta bira mas frecuente, hopi hende ta expresa su preocupacion tocante e seguridad di nan placa. Algun persona na Aruba a bisa cu nan a nota cu placa a keda debita for di nan cuenta bancario pa transaccion cu nan mes no a haci.
Segun un habitante di Paradera: "Mi a wak cu placa a wordo kita di mi cuenta sin cu mi mes a cumpra nada na e negoshi ey. E situacion aki ta pone mi haya panico." Como consecuencia, algun hende a tuma pasonan drastico y a bay a dicidi di lanta nan tiki placa for di nan cuenta na banco y a prefera di warda e placa den un bleki na cas, bou di colchon, manera antes.
Seguridad online
Seguridad online ta un punto crucial den temponan moderno. Expertonan ta duna siguiente recomendacionnan pa yuda preveni fraude:
- No habri email sospechoso: Si bo ta haya un email for di un fuente desconoci, cu link of archivo pa habri, no habri esey. E-mail por ta un manera pa hacker gana acceso na bo data personal.
- Controla bo cuenta regularmente: Haci un habito pa check bo cuenta bancario frecuentemente, pa detecta cualkier movecion straño inmediato.
- Uza doble verificacion (2FA): Hopi banco ta ofrece opcion di dos paso pa verificacion. Uza esey pa añadi un capa extra di seguridad na bo cuenta.
- Cambia bo password regularmente: Uza un password fuerte cu ta inclui letter mayusculo, minusculo, number y simbolo.
Banco y autoridadnan local ta na altura di cualkier incidente di cyber atake. Mientrastanto, ta importante pa pueblo keda alerta y tuma pasonan preventivo pa proteha nan finansa.
Cyberseguridad ta un responsabilidad profesional
Mientrastanto, siguiendo cu e tema di e cyber atake riba e Openbaar Ministerie na Hulanda, tur miembro di Asociacion di Abogado di Aruba (Orde Van Advocaten van Aruba) a wordo pidi pa revision nan sistema digital y tuma paso inmediato pa fortifica nan seguridad.
Abogadonan ta traha cu informacion confidencial, sensitivo y regularmente iremplasabel. Un brecha di seguridad no ta solamente un eror tecnico — e por compromete cliente, daña confianza y afecta integridad profesional. OVAA ta stimula tur actor profesional den Aruba pa tuma mesun medidanan:
- Mantene e sistema actualisa.
- Uza autenticacion fuerte.
- Proteha comunicacion.
- Controla acceso.
- Haci backup regularmente.
- Entrena bo ekipo.
- Conoce unda bo data ta wordo warda y ken por tin acceso na dje.
- Monitor pa actividad sospechoso.
- Deshabilita cuentanan y aparato no uza.
- Evita software gratis of no verifica.
- Traha solamente cu proveedor cu ta cumpli standard di seguridad y confidencialidad.
- Ten cuidao cu red Wi-Fi publico. Nan ta regularmente sin seguridad, permitiendo atacante pa intercepta bo data of suplanta pagina legitimo.
- Tambe ta importante pa traha cu cuidao cu aparatonan manera USB. No conecta ningun USB di fuente desconoci na bo sistema. Un stick USB por contene malware cu por compromete bo dato sensitivo of instala acceso remoto. Semper verifica e origen di e aparato externo y uza proteccion cu por detecta actividad no autoriza.
- Evita stacion di carga USB publico den aeropuerto, hotel of otro luga. Esakinan por ta comprometi via “juice jacking” — un metodo pa instala software dañino den bo aparato via portnan USB. Uza bo propio charger pa coriente, of bay cu un power bank. Charge bo aparato cu energia solamente, no data.
- Tene hopi cuidao cu email cu parce ta bin for di banco. Criminalnan ta crea mensahe realista, cu logo y e-mail cu ta parce oficial. No haci click riba link den e-mail no solicita. Bay directamente na website di bo banco via URL cu bo ta type bo mes. Revisa semper e direccion di e-mail y corda: ningun institucion serio lo pidi bo PIN of password via e-mail.
Den un mundo cada bes mas digital, seguridad no por wordo considera un luho ni un detaye tecnico, e ta un necesidad esencial.
Sea un ciudadano comun cu ta controla su cuenta bancario, of un profesional cu ta maneha informacion sensitivo, cada paso pa proteha bo mes y bo clientenan ta conta. Confianza ta gana cu esfuerzo, pero por perde den un click. Tuma responsabilidad, y percura bo mes pa keda alerta, informa y proteha.
Seguridad ta un derecho, pero mas importante ainda: ta un compromiso.