Hopi tin problema sicologico na Aruba y pesey cada Docter di Cas merece haya un asistente di POH-GGZ

Hopi tin problema sicologico na Aruba y pesey cada Docter di Cas merece haya un asistente di POH-GGZ

Salud Mental --- ORANJESTAD (AAN): E ta algo cu DIARIO a trece dilanti di aña pasa caba, cu ta deseo di varios medico. 

Tambe e profesionalnan na Respaldo ta bogando pa esaki, como un di e solucionnan pa e cantidad creciente di pashent cu ta poni riba lista di espera.

   Recien tambe durante un conferencia di Prensa convoca pa HAVA, a tende un profesional medico tambe expresa e deseo ey.

   Esey tabata Dr. Aruna Singh-Tewarie kende ademas ta secretaria di Asociacion di Docternan di Cas na Aruba (HAVA).  Dr. Singh despues di a finaliza su estudio como Docter na Suriname, a bin Aruba unda el a finaliza e estudio di Docter di Cas, y desde 2020 e ta duna servicio na su oficina na Santa Cruz.

   El a trece dilanti cu e cantidad di casonan di salud mental na Aruba cu mediconan ta topa cune ta hopi.  Pesey el a bisa, cu HAVA tambe ta bogando pa mira cambio pa mihor.

   Algun tempo pasa caba, varios Docter di Cas a haya for di Wit Gele Kruis un asistente den forma di “P.O.H.” cu ta dunando ya caba servicio di cuido extra na tur pashentnan local cu ta sufri di diabetes, presion halto, circulacion, etc.

   Esaki ta dunando un gran yudanza, y DIARIO a yega di ricibi hopi feedback positivo pa e POH aki.

   Segun Dr. Singh, Aruba tambe kier cuido mihor.  Si bo compara cu Hulanda, e POH cu Aruba tin ta funciona cu gran exito, pero na Hulanda tambe tin POH-GGZ cu ainda Aruba no tin.

   Y e ta hopi necesario, pasobra na Aruba tin hopi hende cu problemanan sicologico.

   Esey ta algo cu Docternan na Aruba kier mira cambio sigur na dje.

   POH-GGZ ta un persona specialmente educa riba e tereno di Salud Mental, cu ta bira e “middle-man” entre Docter y Respaldo.  Casonan cu por wordo soluciona na nivel di e trahador di POH-GGZ ta wordo haci ey mes na e oficina di Docter di Cas.  Pero si e ta rekeri algo avanza, e ora e POH-GGZ lo verwijs esaki pa Respaldo.

   E sistema di POH-GGZ lo bay yuda reduci drasticamente e hendenan riba lista di espera.  Pasobra en principio, hopi di hendenan wardando cita na Respaldo, lo por a wordo atendi facilmente door di un POH-GGZ.

   LISTA LARGO DI ESPERA: Aña pasa na dado momento, tabatin 500 persona riba lista di espera pa wordo atendi na Respaldo.  Esey ta igual cu warda 12 luna.  Esnan di Respaldo ta haciendo tur lo posible pa asina trata na reduci e lista largo di espera aki.  Pero e ta rekeri intevencion di Gobierno, y demas instancianan responsable pa cuido medico riba e isla.

   Manera ya a bira conoci, e pandemia di Covid-19 a pone cu rond mundo ta notando un aumento drastico den cantidad di caso di personanan cu tin di haya asistencia pa cu nan salud mental.  E aumento aki ta algo cu hopi lugar no tin capacidad adecuado pa duna tratamento inmediato na tur e ‘pashentnan nobo’ aki.

   Demanda pa ricibi tratamento pa problemanan mental ta subiendo, debi cu hopi hende kedando na cas durante lockdown, of Shelter-in-Place, y tambe Toque de Queda, ta sinti nan mes isola socialmente, cu menos contacto cu famia, amigo, y scol.  Fuera di esey e preocupacion profundo cu nan salario a cay of cu a perde trabao.

   Tur hende a wordo afecta ora cu mundo a bira boca abao desde 2020 y tambe durante 2021, y pesey a bin cu un subida di con complica e problema a bira.  Tambe esnan cu a haya Covid-19 ta bay keda cu dificultad debi na e sintomanan pisa di e malesa, of kizas hasta a yega apunto di perde nan bida, of kizas cu e dolor di a perde sernan stima.

   Hopi hende awor tin problema cu salud mental, cu a bin danki na preocupacion continuo, combina cu kizas violencia domestico, problema cu drumi bon anochi, depresion, y algun cu ta bira adicto na alcohol y droga, burnouts, y mas pensamento pa comete daño extremo na nan mes.

   Tur esey ta afecta un persona, su bienestar, economia, y sociedad.  Y ora cu bo tin presencia di tur esaki hunto durante e temporada aki, di berdad e ta demasiado fuerte pa un individuo atende, y e problemanan mental ta presenta.

   Debi cu e crisis economico a bati porta hunto cu e pandemia, no a logra pa crece e capacidad pa por cumpli cu e demanda y cu Docternan ta sigui verwijs nan na Respaldo pero no por atende nan mesora.  Pasobra prome cu Covid-19 a presenta su mes na mundo, ya caba Respaldo tabatin un lista largo di espera.  E pandemia a bin empeora tur cos.

   P.O.H. LO POR YUDA:  Personanan cu tin di haya asistencia pa salud mental, ta compronde cu ora nan bay Docter di Cas, esaki no por yuda nan.  Pesey automaticamente e ta verwijs nan pa Respaldo pa haya e yudanza aki.

   E lista di espera ta largo, y pa reduci esaki kizas tin di pensa riba e sistema cu ta wordo usa na Hulanda caba pa hopi tempo.  Esta cu ta haci uso di personal di P.O.H. cu ta traha na Consultorio di Docter, pa yuda haci un tipo di triage pa pashentnan aki.