dr. mr. Lily Rasmijn-Marval cu observacion pa Dia Internacional di Hende Muhe

dr. mr. Lily Rasmijn-Marval cu observacion pa Dia Internacional di Hende Muhe

Na Aruba falta hopi trabao pa haci

ORANJESTAD (AAN): Dia 8 di Maart nos ta celebra e Dia Internacional di Hende Muhe. Pa recorda e dia special aki lo mi pone un poco di atencion na algun acontecimento organiza pa hende muhe cu e intencion pa tin e mesun derecho cu hende homber y cu a yama e atencion di tur hende.

   Den un observacion haci pa dr. mr. Lily Rasmijn-Marval, el a bisa cu pa e hende muhe, e prome lucha tabata e lucha pa por vota. Esaki a cuminsa prome na Merca y despues algun país na Europa a cuminsa exigi mescos. Algun grupo di Hende Muhe tabata desea e derecho di vota pasobra nan tambe tabata desea di expresa nan opinion y nan ideanan. E lucha aki a bira mas fuerte ora e Tratado di Roma tocante e Derechonan Humano a ser firma pa varios pais te cu esaki a bira realmente un Tratado Internacional. Su prome articulo ta basa riba IGUALDAD: igualdad di raza, genero (conocí como “gender”), status economico: rico of pober, status social, religion, estado civil: casa, soltero, no casa pero ta biba hunto etc.

   Gender of Genero ta ser uza como diferencia biologico: hende homber of hende muhe. Tin otro sorto di genero, por ehempel transgenero, homo sexual, lesbiano, bisexual etc. Esaki ta ser marca mas pa e sociedad den cua nos ta biba y esaki ta mas difícil di ser acepta pa tur hende. Tog articulo 1 di e Tratado di Roma ta stipula cu NO mag tin DISCRIMINACION. Na Aruba nos a hancra e articulo aki den nos Constitucion como e prome articulo. Cu otro palabra e ta conta pa nos na Aruba tambe.

   Mi ta desea di pone atencion awor na e palabra di IGUALDAD. Pa ley (art.1 di nos Constitucion) hende homber y hende muhe tin e mesun derechonan. Den realidad esaki ta diferente. Realidad ta cu hende homber ta ser trata cu mas derecho pasobra por ehempel e ta cabes di e hogar (famia) y hopi biaha doño di e cas unda e famia ta biba. E ta dicidi kico ta ser cumpra, y con esaki ta ser paga. Hopi biaha e ta esun cu ta traha y gana e placa cu cua e famia ta biba. Ultimo añanan a bin cambio den esaki y e hende muhe tambe ta bay traha, sea pasobra un sueldo NO ta yega pa paga tur debe of pasobra e (tambe) a studia y ta desea di aporta na su hogar. Y akinan e diferencianan ta cuminsa.

   Den mi estudio haci tocante violencia contra hende muhe, ta hopi remarcabel cu diferencia den salario di e hende homber y hende muhe hopi biaha ta origen di discordia. Cu otro palabra: pleitamento. Especialmente ora e hende muhe gana mas cu e hende homber! Esaki ta basa riba loke ta ser yama Patriarchismo: basa riba e palabra patriarca (cabes di cas of di un nacion). Popularmente yama: Machismo. E lucha di hende muhe pa derecho igual ta ser yama Feminismo. Na cuminsamento e prome feministanan a pasa den duro. Nan tabata ser yama pa tur sorto di cos mahos, humiya, maltrata, pusha, insulta etc E tabata un lucha duro pero poco poco e hende muhe tabata avanza.

   Hopi a bay studia, y a bira juffrouw di school, verpleegster, dokter, abogado y hasta a drenta política. Na Aruba nos a biba y ta biba keto bay e cambio aki pasobra nos ta un isla Hulandes y Hulanda, siendo un país Europeo, ta pertenece na e paisnan cu a cuminsa reconoce e hende muhe como un suheto cu propio sabiduría y voluntad. Si nos haci un comparacion cu Centro y Sur-America y hopi isla den Caribe, nos ta wak e diferencia. Lesa loke ta sali den corant tocante trato di hende muhe especialmente na paisnan islamico, unda Islam ta e religion principal y hopi biaha e unico religion permiti.

   Pa e motibo ey a traha riba Tratadonan Internacional pa obliga e paisnan unda hende muhe NO tin derecho y cuminsa cambia y duna e mucha muhenan derecho di bay scol. Algun país a cuminsa duna e derecho di bay scol pero falta hopi ainda. Na Afghanistan nan ta prefera hasta di envenena e mucha muhernan y matanan pa nan NO bay scol y siña lesa y skirbi. Ripara con e mucha muhenan y nan mama mester bisti. No solamente tapa henter nan curpa pero tambe nan cara. Ta e wowonan so bo por wak y tin di nan cu ta bisti un pida panja dilanti nan wowo cu ta parse un prison!

  (1) E prome Tratado cu ta contene derechonan explicitamento pa hende muhe ta e Tratado di CEDAW. A pone tambe enfasis den e tratado aki riba eliminacion di tur sorto di violencia contra hende muhe.

  (2) E Tratado Internacional pa derechonan di hende muhe firma na Belem do Para na Brasil ta dedica specialmente pa paisnan di Sur y Centro America unda tin hopi violencia contra hende muhe, hopi analfabetismo y maltrato, entre otro incesto y violacion sexual.

  (3) E Tratado Internacional pa derechonan di hende muhe firma na Africa (Moputo) ta specialmente pa proteccion di e hende muhe Africano contra e mutilacion di e organo sexual (vagina) di e hende muhe. Hopi mucha muhe jong ta muri pa motibo di esaki: desangramento y infeccion. Na e paisnan aki tambe tin hopi violacion.

  (4) E Tratado Internacional pa derechonan di hende muhe firma na Istanbul ta specialmente pa e mucha muhenan bay scol y siña lesa y skirbi. Te dia di awe no a logra hopi. Pensa riba Malala cu a haya e curashi di pidi publicamente pa nan por bay scol. El a ser tira den su cara y despues dokternan y otro personal a yuda e y su famia pa bay USA unda e ta studia y ta sigui lucha pa mas derecho pa e muchanan y hende muhe di su país. El a ser premia cu e premio Nobel di Paz. Despues di 2 aña cu Turkia a firma e Tratado, nan a apela na nan Corte Supremo di nan país pa nan no ta miembro mas di e Tratado aki pasobra e ta contra nan costumbernan di acepta cu hende muhe tin e mesun derecho cu hende homber y pasobra e Tratado aki lo duna permiso pa hende homosexual y transgenero drenta nan país. E Corte Supremo a duna nan rason y nan a sali afo. E conclusion ta cu ainda tin Hopi violencia contra hende muhe. Aki na Aruba tambe!

   Na Aruba tambe falta hopi trabao pa haci. Si nos tin igualdad di derecho, di con tin hopi violencia contra hende muhe ainda? Pasobra e educacion na cas ta laga hopi di desea. Nos ta lanta nos mucha muhenan diferente na nos mucha hombernan. Mucha muhe ta haci trabao di cas: bari, mop, haci limpi, cushina. E mucha homber NO ta haci e trabaonan aki pasobra nan NO ta muhe. Hopi hende muhe cu ta traha den dia pa yuda cu un entrada extra, ta yega cas hopi cansa pa cushina, baña e muchanan, duna e cachonan di come etc. Y ora e subi su cama, boso ta comprende cu e no tin gana ni forsa mas pa please meneer.

   Esaki mester cambia. Nos mucha hombernan mester siña yuda na cas: muha mata, duna cacho di come, drecha su cama y camber, pasa un basora, yuda cu su rumannan chikito etc. Esey lo NO hacie bira menos homber. Y cuanto homber no tin cu ta tremendo CHEF? Ban kibra e patronchi aki. Siña boso yiu muhe y yiu homber y Meneer, cu tur hende mester yuda na cas. E ora ey Mami lo tin mas gana y brio pa haci algo leuk den weekend cu henter famia. Nos por! Ban sigui traha pa un país unda IGUALDAD y RESPECT ta reina di berdad.

   Mi ta desea di haci uzo di e oportunidad aki pa trece mi preocupacion pa dilanti di algo cu a pasa recien. Un homber adulto, riba 30 aña a tene relacion sexual cu un mucha muhe di 15 aña y como consecuencia e mucha muhe, cu ta un menor di edad, a sali na estado. E homber aki a haya 4 aña di prison. Kico lo ta e futuro di e mucha muhe menor di edad, aki? Esaki no lo causa cu e menor di edad aki lo no sigui scol? Gobierno lo no paga mas bijstand? Pa e mucha muhe y su baby? Unda tur e esfuersonan di Gobierno y organizacionan pa frena abuso sexual, a keda? Mi otro pregunta ta: mi tin entendi cu a subi e cantidad di aña di castigo pa e crimen aki cu e proposito di frena e cifra basta halto di abuso sexual na nos isla. Di con e abusador a haya 4 aña so?

   Y kico ta haciendo pa baha e criminalidad cerca mucha hombernan jong? Y e fenomeno di carga arma di candela cu nan? Y e bebemento di alcohol y e uzo di droga? Tin un programa of tratamento special? Tur fin di siman tin por lo menos un accidente di auto pa motibo di buracheria. Y de bes en cuando cu morto como consecuencia. dr. mr. Rasmijn-Marval a finalisa bisando: “Esaki ta grave pa un isla asina chikito!”