Stakeholders kier pa e alumnonan alfabetisa na Papiamento y siña Hulandes pa nan por sigui enseñansa secundario y superior na Hulandes

Stakeholders kier pa e alumnonan alfabetisa na Papiamento y siña Hulandes pa nan por sigui enseñansa secundario y superior na Hulandes

For di e debate a sali afo cu...

*E deseo ta pa e alumnonan siña 4 idioma na scol, incluyendo Papiamento 

ORANJESTAD (AAN):  Dia 21 di mei 2023 ta net 20 aña pasa cu Parlamento a aproba e ley cu a haci Papiamento bira idioma oficial di Aruba. E ley aki yama Landsverordening officiële talen. Pa medio di e ley aki Papiamento y Hulandes a bira idiomanan oficial di Aruba banda di otro. 

Meta di e ley

            Den e Memorie van Toelichting (MvT) di e ley, ta splica cu e meta di e ley aki ta pa fiha formalmente cu Papiamento y Hulandes ta e idiomanan oficial di Aruba. E MvT ta sigui splica cu kier pone enfasis cu e dos idiomanan aki ta igual, cu e mesun balor.

            Cu e ley aki kier logra haya experencia tambe cu uzo di Papiamento den sector di gobernacion y den sector huridico.

            E ley ta habri e posibilidad pa un ciudadano pidi traduccion di un documento di gobierno na Papiamento, si e ciudadano ta un interesado (belanghebbende). Esaki lo por stimula departamentonan di gobierno pa skirbi documento di biaha na Papiamento. 

Motibo di e ley

            Di basta tempo caba, pero sigur desde Status Aparte, e deseo a crece pa por uza Papiamento manera un idioma cu tin e mesun balor cu Hulandes, den tur area di comunidad, tanto papia como skirbi.         Hende a bira mas consciente di e propio identidad cultural y e importancia di idioma den e proceso aki. Esaki tambe ta wordo splica den e Memorie van Toelichting di e ley. 

Papiamento den enseñansa

            Te den siglo 20 ainda Hulandes tabata e unico idioma di instruccion na mayoria scol di e islanan ABC. Desde siglo 19 caba varios persona prominente a indica cu esey no ta e miho forma di instruccion pa enseñansa. E mal dominio di Hulandes cerca e alumnonan tabatin su efecto riba e otro vaknan tambe, no solamente riba e vak Hulandes.

            E problemanan menciona ta valido den enseñansa te dia di awe. Maske cu 80% ta papia Papiamento na cas (Pilot Census October 2019), Papiamento no a haya un rol mas importante como idioma di instruccion den enseñansa, cu excepcion di e dos scolnan piloto di Proyecto Scol Multilingual.    Te ainda mayoria di e alumnonan na Aruba ta alfabetisa (siña lesa y skirbi) na Hulandes, mientras cu esaki ta un idioma straño pa nan. Di otro banda Aruba tin un sistema di enseñansa Hulandes y pa esnan cu kier sigui studia, e balor di e diplomanan ta hopi importante.

            E pregunta ta: Con bo por percura pa e alumnonan tin un bon fundeshi den nan idioma materno y na mes momento haya tur e hermentnan pa por sigui studia? Con bo por percura pa un liña continuo for di kleuterschool te cu enseñansa superior pa loke ta trata idioma?

            Den e añanan cu a pasa, hopi investigacion a wordo haci riba e topico di idioma, pero esaki a keda un asunto delicado, specialmente e parti di idioma di instruccion.

            Pa soluciona e problematica aki, Minister di Enseñansa y Deporte, Sr. Endy Croes, a duna Departamento di Enseñansa (DEA) e tarea pa bin cu un Debate Nacional. Esaki a tuma luga for di maart te december 2022, cu tabata un proceso caminda a tene mas cu 50 consulta cu diferente stakeholder, tanto paden como pafo di enseñansa.

            Na december, e comision di DEA encarga cu e tarea a entrega un conseho preliminar na minister y na maart 2023 a entrega e conseho definitivo.

            For di e debate a sali afo cu mayoria di e stakeholdernan ta desea pa e alumnonan siña 4 idioma na scol, incluyendo Papiamento, pa desaroya nan habilidadnan multilingual. Mayoria ta di acuerdo pa e alumnonan alfabetisa na Papiamento y siña Hulandes di tal manera cu nan por sigui enseñansa (secundario y superior) na Hulandes.

            Mirando e resultadonan aki y teniendo cuenta cu tur e investigacionnan haci, minister a aproba e conseho. Riba e website ea.aw por haya e maneho integral di idioma den enseñansa, manera aproba.