Recordando 83 aña di e di dos guera mundial

Recordando 83 aña di e di dos guera mundial

(E calamidad di mas grandi den nos historia) 

Diadomingo, dia 16 di februari, 2025, nos ta recorda cu 83 aña pasa cu nos isla a wordo involucra den e Di Dos Guera Mundial. Kende e tempo ey por a pensa cu un isla asina chikito manera di nos lo por a experiencia un guera desastroso asina. Kende di nos awe ta reflexiona y pensa riba e rol importante cu nos isla chikito aki a hunga durante e guera. Kende awe cu a traha na e refineria di Lago por bati riba nan pecho pa recorda con importante nan y nan refineria tabata pa e aliadonan.

Kende awe ta den tristesa recordando nan sernan keri cu cruelmente a bay laga nan. Hopi famia no por a ni mira nan defunto pa motibo cu nan santana a resulta den fondo di lama, unda nan ta sosegando cu tur honor. E perdidanan aki y otronan, a resulta den e calamidad di mas grandi cu nos pais por a experiencia den nos historia. Den apenas tres ora y pico, 47 persona ta perde nan bida, entre nan 12 Boneriano, incluyendo un famia Martijn cu a perde tres yiu homber den apenas dos ora. Famia Cicilia ta perde un yiu homber di apenas 15 aña.

Papiando di e Di Dos Guera Mundial, awe mi kier enfoca riba un proyecto combina den dos, cu ta inclui un monumento, Seroe Colorado WWII Memorial na top di sero den Lago Colony y e otro den centro di San Nicolas.  Un proyecto cu nos grupo Aruba Outdoor Amenities, D.O.W., San Nicolas Business Association (SNBA) y gobierno ta bezig pa mas o menos tres aña. E proyecto ta consisti di dos fase, uno na Seroe Colorado y e otro den centro di San Nicolas. Esun riba e sero na Seroe Colorado lo ta un restauracion di un di e cuatro cayonnan di arteleria, un bunker cu instalacion di un piedra di marbel cu e 47 nomber di e victimanan.

Tambe lo inclui Dufi Kock su nomber riba un piedra como e inspirado di e proyecto aki. Na e top di e sero aki bo por mira unda exacto e desaster a pasa. Bo por mira tambe e refineria cu e tempo ey tabata esun di mas grandi di mundo door cu nan a expande y subi e  produccion te na 500,000 bari pa dia, mucho mas cu tabata permiti, cu ni Merca of otro paisnan tabata sa y tambe prome cu e guera a yega Merca. Hasta ta ser bisa cu na Inglatera e bataya di Britania no por a wordo gana sin e fuel di Aruba. Aki ta un prueba mas di e importancia cu Aruba, e refineria y su empleadonan a hunga durante e guera aki. 

E otro proyecto ta den centro di San Nicolas unda lo instala diferente panel  riba e aceronan na puntonan strategico den centro di e ciudad, cu lo beneficia e ciudad di San Nicolas pa motibo cu den e cuidad aki e trahadonan di Lago cu a bin for di tur skina di Aruba y imigrantenan di Caribe hunto tabata convivi e momentonan historico ey cu e refineria. E panelnan aki lo splica e rol importante cu e refineria y su empleadonan a hunga den e guera. Sin lubida e pueblo di San Nicolas cu a wordo afecta enormemente durante e dianan di e guera. 

Dia 31 di october aña pasa nos a yega asina leu, cu den un rueda di prensa, nos Prome Minister demisionario, Sra. Evelyn Wever-Croes, a anuncia loke ta trata e monumento di Seroe Colorado. E proyecto aki a ser inspira pa nos Escritor y Historiado, Sr. Dufi Kock, cu semper a kere cu ey lo ta e luga perfecto pa pone un monumento dedica na e 47 victima di guera. Unabes bo ta riba e sero aki, bo por alabes haya un bista unda e submarinonan a torpedea of sink e tankeronan di Lago e marduga di februari 16, 1942. Tambe e ta na un luga na San Nicolas pa pone enfasis cu nos hendenan di San Nicolas, hunto cu e empleadonan a pasa den hopi susto y angustia durante e marduga pa motibo cu e empleadonan no a laga trabou y a sigui cu e operacion, riscando nan bida. Asina ta, e tabata un situacion hopi riscante pa e empleadonan y alabes esnan bibando asina cerca di e refineria.

Den e rueda di prensa, Prome Minister a convoca e momento importante aki pa anuncia un bunita proyecto historico, un proyecto cultural, un proyecto cu tin su impacto positivo enormemente grandi pa Aruba en general y San Nicolas en especial. Ta trata di un proyecto di un monumento di Di Dos Guera Mundial. Bo ta puntra bo mes Di Dos Guera Mundial? Wel, e proyecto aki lo hunga un rol importante cu Aruba a hunga durante e Di Dos Guera Mundial. 

E proyecto aki lo ta reparti den dos fase, fase I na Seroe Colorado y fase II e panelnan den centro di e ciudad. Nos ta calcula cu e proyecto aki, San Nicolas lo haya alrededor di 400 pa 600 turista riba pia den centro di e ciudad, tur dia. Esaki ta locual e operadornan di tour ta calcula y por ta mas naturalmente. A palabra cu nan y tur esaki lo sosode den diferente ciclo. Lo por tin un te dos ciclo parti mainta y tambe uno parti traimerdia.  E bishitantenan e ora lo ta riba pia, observando nos panelnan cu informacion di San Nicolas, Lago y Di Dos Guera Mundial.

Tambe e muraya parti pazuid lo wordo baha na mita pa ey nan por para y mira e refineria cu a trece guera na Aruba y cu a hunga e rol importante pa haci cu e aliadonan por a gana e guera. Nan por cumpra cos di come, di bebe, souvenirs, artesania na e tiendanan y kiosconan tambe cu nos lo percura pa nos tin eynan. Tur esaki lo wordo maneha den combinacion cu San Nicolas Business Association. Loke ta Plaza Lolita, nos kier ser maneha den combinacion cu SABA pa asina tur nos  artistanan, trahadonan di artesanonan, esnan cu por provee algo di come y bebe, algo tipico pa asina nos mira nos negoshinan chikito cuminsa surgi, cuminsa bende nan productonan riba un escala chikito mes, no grandi pero cu oportunidad inmensamente grandi pa crece. Claro cu e tiendanan estableci tambe lo probecha di e desaroyo positivo aki di tanto bishitante.  

E rueda di prensa alabes tabata pa anuncia e aprobacion pa e proyecto cuminsa debi cu e ta habri pa destaho publico. Mi ta tuma e oportunidad aki pa gradici Prome Minister, Sra. Evelyn Wever-Croes y su gobierno y tur esnan cu a deposita nan confiansa pa duna mi e honor pa inclui mi nomber den e proyecto asina importante aki. Mi ta hopi agradecido cu porfin nos tin un monumento di guera na e sitio apropia cu nos tur tabata desea. No solamente ami, pero mi amigonan Mericano cu a traha na Lago y biba den Lago Colony, ta sumamente contento di tende di e proyecto aki. Algun di nan a expresa e deseo di por ta presente e dia di inauguracion oficial. Mi ta spera cu mi por haya e fecha na tempo pa avisa nan pa nan por planea nan biahe. Masha danki. 

Dufi Kock

Escritor y Historiado

12 di februari 2025