E sistema ta faya y nos hobennan ta paga pa esaki

E sistema ta faya y nos hobennan ta paga pa esaki

ORANJESTAD (AAN): Den un entrevista cu conocido docente Marcia Lopez, kende tin 22 aña ta dunando les na Aruba, den su punto di bista, e isla mester purba haci tur cos pa e hobennan por logra nan estudio, como cu esey ta nos futuro.  

 Hopi biaha hendenan ta papia di dropouts pero den realidad nan tur ta dropouts?  Of ta e sistema ta pusha nan for di enseñansa. E aña escolar aki mas cu tur otro ta sinti cu ‘e sistema’ ta laga e hobennan na caya na Aruba.

   Na April di e aña escolar aki, Colegio Arubano kier a introduci cambionan den e profielnan pa tur hoben cu a bay Havo/Vwo pa e aña escolar 2021-2022. Mirando cu nan ta mucho laat pa haci esaki door cu e alumnonan di Mavo a kies caba den 3de klas, nan a dicidi di cambie pa e siguiente aña escolar (2022-2023).

   Colegio Arubano ta e unico Havo/Vwo na Aruba cu ta asina grandi cu por ofrece mas opcion den combinacion di e materianan (profiel).  Docente Lopez ta lamenta cu nan ta bay limita e hobennan pasobra cierto profielnan lo stop di existi na Aruba. E profielnan ey no ta worde ofreci na De Schakel y tampoco na Colegio Nigel Matthew (antes Colegio San Nicolas).

   Docente Lopez ta un Decano cu ta conseha studiantenan encuanto nan futuro estudio.  El a bisa cu di su alumnonan cu mester bay Havo e aña escolar 2021-2022, siete di nan no lo por a drenta Colegio pasobra nan profiel lo stop di exsiti.

   Por ehempel ningun hoben na Aruba lo por kies mas un NW-profiel cu siguiente materianan Ne, En, WiB, SK, Na, Bio y Ak. Esaki ta conta pa tur nivel, dus Havo y Vwo tambe!  Na Hulanda e di 7 materia ta un escogencia liber y no tur scol ta ofrece mes un cos, pero eynan tin hopi mas scol cu Aruba.  Aña pasa, esta Januari 2020 den un reunion di decanonan, Colegio a bisa cu "ya cu tin minister y inspectie nobo nan lo purba atrobe pa hisa e exigencia pa wiskunde-B".
   Na luna di Mei 2020 ora tur e normanan a worde suavisa pa e muchanan den periodo di Coronavirus, na un forma scondi Colegio a bay y hisa toch e exigencia di wiskunde B atrobe pa cifra ‘8’ pa e muchanan di Mavo drenta.   Decanonan a acerca Minister di Enseñansa y pidi’e pa intermedia, ya cu no ta prome biaha cu Colegio ta haci esaki. E minister a stop Colegio Nigel Matthew cu tambe kier a hisa su exigencianan pa entre otro wiskunde-B, pero e minister no a stop Colegio Arubano.  El a bisa cu debi cu Colegio ta cay bao di un fundacion e no por haci nada.

   Decanonan sa cu e hobennan tin un opcion di bay Colegio Nigel Matthew, pero ki clase di bida e mucha tin si e ta biba na Noord y mester lanta hopi tremprean pa tuma bus bay school y yega 4:30 pm back cas y e Colegio na San Nicolas nopor ofrece tur e profielnan, pasobra e ta un scol mas chikito.  De Schakel ta bon pero como 5.000 Florin pa aña ta impagable pa gran parti di hobennan, y ademas no tin suficiente lugar y e scogemento den profiel ta limita aki tambe.

   Desde 2013 continuamente e decanonan di Mavo ta den un bataya cu Colegio, pasobra cada vez e scol den Vondellaan ta bin cu un regla cu ta limita muchanan. Na 2013 caba Colegio kier a hisa su normanan pa e muchanan di Mavo drenta Havo, un alumno cu por ehempel e siguiente  cifranan no lo a worde acepta Ne: 9, En: 9. Wi:8, Na: 7, Sk; 7 Bio:7 (exigencia pa 6 materia). Argumento e tempo ey di Colegio tabata:  “Nos kier solamente e mihor alumnonan".

   E Minister di Enseñansa e tempo ey a para tras di e muchanan y a haci un cambio den ley cu ta garantisa normanan di admision Nacional di Mavo pa Havo. E ley ta evita cu cada directiva di scol ta traha cu diferente norma di admision y cu por adapta of hisa esaki sin mas. E cambio di ley aki mester garantisa uniformidad, transparencia, claridad y acesibilidad di enseñansa pa nos hobennan di Aruba. Ta trata aki di e “Landsbesluit dagscholen MAVO, HAVO, VWO” cu a keda formalisa dia 1 di juli 2015 y publica dia 2 di juli 2015 via di Afkondigingsblad van Aruba.
   E minister di enseñansa e tempo ey a hasta a bay Corte y a gana un caso sumario (2015, KG no 1585 van 2015) y Colegio mester a acepta e alumnonan y kita e exigencianan cu e kier a pone.  Riba e ex-minister su Facebook-page ainda por lesa cu na  aña 2014-2017 SMOA a ricibi 72.000.000 Florin di subsidio for di gobierno y pa esey e tabata di opinion cu e tambe tin algo di bisa y a para tras di e hobennan.  Varios biaha Colegio a purba hisa e exigencia pa wiskunde B pa un ‘8’ pa e muchanan di Mavo drenta Havo-4. E minister y inspectie anterior a stop esaki tur biaha.
   Pa un mucha di Havo-3 escohe wiskunde-B e exigencia ta un ‘6’, pero pa alumnonan di Mavo-4 e ta un ‘8’. Mientras den pasado a mira un estudio (mrt 2013 Liesbet GM & Mike SR; “H3 doorstroom vergeleken met mavo-instroom”) di Colegio mes, na unda ta sali afor cu no tin hopi diferencia entre e muchanan cu ta bin di Mavo y esnan cu ta bin di Havo-3.   Decanonan sa cu e muchanan tin un buraco den e programa di wiskunde desde 2003, debi cu e programa di examen cu ta bin for di Hulanda, cu porfin ta worde adapta awor na juli 2021, asina nan no ta bay tin ningun buraco mas.
   Colegio Arubano ta bisa di ta sigui Hulanda, pero ta bon pa tur hende sa cu Hulanda desde aña pasa 2020 a pasa e ley “Wet gelijke kans op doorstroom naar HAVO en VWO”. E ley aki ta encera cu tur mucha cu caba Mavo (Vmbo-tl) y cu un di 7 materia, tin derecho pa sigui Havo sin ningun otro exigencia. Hulanda cu ta un pais grandi y tin hopi mas opcion di school cu Aruba, ta yuda nan hobennan pa por sigui studia, pero Aruba ta limita nos hobennan.

   Un hoben cu caba Havo cu por ehempel e siguiente cifranan: Sk: 9, Bio: 9, Na: 9, Ec: 9, Wi: 7, En: 6 y Ne: 6 no lo worde admiti pa Vwo segun nan reglanan pasobra e materianan Wi, Ne y En mester yega 20 punto total!

   Segun docente Marcia Lopez, e no ta kere cu tur hoben mester bay Havo, pero si e ta convenci cu no mester kita oportunidad di hobennan na un isla cu no tin hopi escogencia pa sigui studia. “Mi tin 11 aña ta trahando como decano na Aruba y no ta wak continuacion, cada bez cu e partido politiconan cambia den Gobierno, mi ta cuminsa di nobo y bringa e mesun bataya pa e hobennan.”

   El a finaliza bisando: “Ta duel mi di curason loke ta pasando den enseñansa na Aruba. Si en realidad enseñansa ta fundeshi di Aruba, para tras di nos hobennan! Ban drecha e calidad di enseñansa y brinda nos hobennan mas oportunidad!